- Aksioni dhe akti besimor
Në një pohim të tij që kërkon vëmendje dhe gjykim të gjithanshëm, i Dërguari i Allahut thotë kështu për aksionin dhe aktin besimor: “Allahu e do besimtarin artist i cili di të bëjë punë!”[1] Po, kështu! Sepse as që mund të thuhet ndryshe! Sepse Allahu thotë kështu në Kur’an: “Thuaju: “Bëni ç’të doni se Allahu, i Dërguari dhe besimtarët do t’i shohin ato që keni bërë!” (Tevbe, 9/105) Kjo do të thotë se bëmat e njerëzve do të vlerësohen sipas disa kritereve dhe normave të caktuara. Në vendin e grumbullimit pas ringjalljes (mahsher), të gjitha bëmat do të ekspozohen dhe secili do t’i shohë me sy inspektues. Ja, me këtë mendim duhet të veprojë e të bëjë punë njeriu! Në një hadith thuhet: “Allahu dëshiron që, kur të bëni punë, ta bëni siç duhet, domethënë, të plotë, të saktë e pa të metë!”[2] Ajeti që cituam më lart është një nga mrekullitë në lidhje me nxitjen për dituri dhe, sipas meje, ka vlerën e një postulati që duhet të vihet në krye të çdo libri. Një përmasë e këtij postulati është zëri që vjen prej Profetit: “Allahu e do besimtarin artist i cili di të bëjë punë!” Një tjetër hadith, por me dokumentim të dobët, që shumica e vënë në kornizë dhe e varin në dyqan, është: “Ai që punon dhe fiton është i dashuri i Allahut!”
Po, Allahu i do ata që punojnë, përpiqen, rropaten, lodhen e fitojnë në përputhje me ligjet e krijimit dhe në mënyrë legale. Po deshët, mund ta trajtojmë këtë çështje edhe nën hijen e sures “Asr”, përmbajtjen e së cilës, poeti M. Akif Ersoj e vargëzon kështu:
Mos harroni që sahabet, kur u ndakëshin,
Patjetër do ta këndokëshin suren “Asr”! Po pse?
Sepse në atë sure të madhe u përmblidhka e fshehta e shpëtimit.
Në krye vjen besimi i vërtetë, pastaj falja,
Pastaj drejtësia, pastaj qëndresa; ja, o bir, njerëzia!
Po të bëhen bashkë që të katra, s’ka më për ty disfatë!
Besimi, puna e mirë, besnikëria ndaj të drejtës dhe të vërtetës, këshillimi për drejtësi, durimi, vendosmëria në durim dhe këshillimi për durim janë që të gjitha aksione dhe akte besimore dhe ai që i bën këto, është njeriu i dashur i Allahut. Veprimi brenda botës së Hz. Muhamedit dhe sipas botëkuptimit të tij mbi aksionin dhe aktin besimor është akti më i çmuar dhe ai që të çon më shpejt te dashuria e Allahut. Hz. Muhamedi kurrë s’ka thënë që të mbyllemi si murgjërit brenda mureve të kishës, të mos martohemi, të mos hamë, ta braktisim botën gjersa të bëhemi të afërtit e Zotit! Ai e ka marrë fuqinë epshore të njeriut dhe, duke e orientuar drejt formës së saj legjitime e të pranueshme, ka porositur: “Martohuni me gra pjellore që t’ju duan e t’i doni!”[3] Kurse në një hadith tjetër, Profeti ka bërë këtë tërheqje vëmendjeje: “Martohuni dhe shtohuni sepse ditën e kiametit do të krenohem me shtimin tuaj para umeteve të tjera!”[4] Me këtë porosi ai kërkon të na thotë se, sa më shumë që të bëhemi, aq më shumë do të kënaqim atë, se, kur të kthejë kokën për të parë pas e të shohë ata që përkulen në ruku, ata që bien në sexhde dhe ata që thërrasin në ekstazë “Allahu Ekber, Allahu Ekber!” të vënë në radhë pas tij, do të gëzohet e do të bëhet i lumtur! I Dërguari i Allahut nuk e ka gjymtuar, nuk e ka shtrembëruar, nuk e ka burgosur ndjenjën njerëzore të prirjes ndaj seksit tjetër dhe të martesës, për rrjedhojë, nuk ka hyrë në rrugë që do të bëheshin shkak për depresione. Këtë ndjenjë ai e ka kanalizuar në rrugë legjitime dhe edhe në këtë pikë ka treguar rrugë që çojnë në pëlqimin dhe kënaqësinë e Allahut! Edukata e dhënë prej tij ka synuar orientimin e krijimit e të natyrës dhe gjetjes së synimeve në përshtatje me qëllimin final të krijimit!
- Tregtia, bujqësia dhe lufta
Profeti është i pashoq edhe në ekuilibrimin e punëve. Në një hadith ai thotë: “Kur ju ta lëshoni veten në marrëdhënie me humbje, kur të mjaftoheni vetëm me bujqësi, kur të shkoni vetëm pas bagëtive dhe kur ta braktisni luftën, Allahu ju lëshon kokës një poshtërim të tillë, nga i cili nuk mund të shpëtoni pa iu rikthyer fesë!”[5] Në origjinalin e hadithit është përdorur fjala íne që më sipër e perifrazuam në formën “marrëdhënie me humbje”. Në të drejtën e marrëdhënieve të shitblerjes, íne përshkruhet kështu: “Një person blen një gjë veresie nga një person tjetër dhe pastaj ia shet po atij personi me një çmim shumë më të ulët.” Ka edhe përshkrime të tjera të kësaj, por ky më duket i mjaftueshëm. Le të quhet kjo marrëdhënie kamatë e fshehtë apo spekulacion, sipas sheriatit është e gabuar. Ndërkaq, në thelb të porosisë profetike qëndron marrëdhënia, akti apo veprimtaria me humbje dhe kritika e saj. Më duket se gjërat që kërkon të na tregojë porosia profetike, ne i kuptuam vetëm pas revolucionit industrial dhe lëvizjeve industrializuese, në i paçim kuptuar drejt! Luftën e patëm harruar; duke u dhënë pas industrisë dhe industrializimit, i lamë pas dore edhe bujqësinë me blegtorinë dhe e gjetëm veten në kushtet e një çekuilibri të ri. Mirëpo i Dërguari i Allahut na kishte treguar qysh katërmbëdhjetë shekuj më parë se ç’duhet bërë! Si në çdo punë tjetër, edhe këtu ai ishte jashtëzakonisht i ekuilibruar.
Sigurisht që do të ketë edhe bujqësi dhe blegtori. Ka edhe hadithe që e nxisin këtë veprimtari. E gabuar dhe e dëmshme është njëanshmëria, në rastin konkret, përqëndrimi i të gjitha përpjekjeve në bujqësi dhe blegtori!
Hadithi i mësipërm ku përfshihet një numër i madh individësh me qëndrim të çekuilibruar nga njeriu që dëshiron të largohet nga jeta e qytetit, të ngjitet në mal apo në pyll ku të jetojë vetëm për vetëm me ndjenjat e tij, gjer te bujku dhe blegtori i zhveshur nga çdo lloj iniciative përmirësimi dhe përparimi, na jep një mësim ekonomie me rëndësi të madhe. Veçanërisht na kujton se, kur të mos e mbajmë më në dorë fuqinë që do të na jepte mundësi të zinim vendin tonë në ekuilibrin ndërmjet shteteve, kur ta braktisim luftën dhe ta humbim vendin tonë në ekuilibrin ndërmjet shteteve, Allahu do të na lëshojë sipër një poshtërim të tillë që të mos e ngremë dot kokën vetëm se duke iu rikthyer Islamit për të fituar jetë me të! Shembulli që dhamë, me sa na e lejon edhe vendi, është një pikë nga oqeani dhe i Dërguari i Allahut ka edhe shumë porosi në lidhje me këtë çështje. Por ne do të mjaftohemi me kaq. Ashtu siç nuk i ka kufizuar mundësitë dhe dhuntitë, i Dërguari i Allahut nuk i ka parë me nënvleftësim as shëndetin dhe forcën trupore e fizike. Përkundrazi, ai porosit kështu: “Besmitari i fuqishëm është më i dobishëm dhe i dashur para Zotit!”[6] Ata që dëshirojnë të jenë të dashur para Zotit, duhet t’i kenë të shëndoshë, bashkë me ndjenjat, edhe trupin, bashkë me shpirtin, edhe lëndën. Siç vihet re, i Dërguari i Allahut nuk thotë: “Duhet të dobësoheni, duhet të mbani pehriz, duhet ta thyeni fuqinë dhe forcën e trupit që të pranoheni te Allahu!” Ndoshta Profeti nxjerr në pah realitetin, realizmin, natyrshmërinë kundër murgjërisë dhe asketizmit dhe kërkon t’i fusë çështjet në një rrjedhë të natyrshme duke na orientuar ne në atë rrjedhë!
[1] Munavi, Fejdu’l-Kadir, 2/290.
[2] Kenzu’l-Ummal, 3/907.
[3] Ebu Davud, Nikah, 3; Nesai, Nikah, 11; Musned, 3/158, 245.
[4] Munavi, Fejdu’l-Kadir, 3/269.
[5] Ebu Davud, Buju, 54; Musned, 2/84.
[6] Muslim, Kader, 34; Ibni Maxhe, Mukaddime, 10; Musned, 3/366.
